Ableism
Zie ook: validisme, dis/ableism, disablement, debilitation
Ableism wordt vaak in het Nederlands vertaald naar validisme (zie validisme) en wordt op dezelfde manier gebruikt: om de discriminatie die gehandicapte mensen meemaken een naam te geven.
Het betekent echter net iets anders. Waar validisme het heeft over de waarde die de samenleving aan bepaalde lichamen toekent, omschrijft ableism hoe de samenleving een voorkeur heeft voor een bepaald type lichaam en geest. Dat type is iemand die kan werken, productief kan zijn, ‘goed’ kan horen, zien en bewegen. Dat type mens wordt voorgetrokken, omdat de hele samenleving voor hen is ingericht. Gebouwen en infrastructuur worden ingericht voor mensen die buiten het huis werken, kunnen lopen, zien en horen. Iedereen die dus van dat type afwijkt, wordt als abnormaal bestempeld en uiteindelijk achtergesteld. Dat zijn dus vaak de mensen die we gehandicapt noemen, maar dat hoeft niet per se. Talila Lewis wijst erop dat niet alleen gehandicapte mensen ableism (ofwel validisme) ervaren.
In het Engels wordt de term ook gedefinieerd als het voortrekken van able-bodied mensen. Able-bodied is een Engelstalige term die lastig te vertalen is naar het Nederlands. Able komt van het Engelstalige ability wat vaardigheid betekent. Able-bodied mensen zijn dus mensen met alle vaardigheden die een ‘normaal’ mens zou moeten hebben. Able-bodied is het tegenovergestelde van disabled. Disabled mensen hebben dus niet (meer) alle vaardigheden, en ervaren beperkingen in hun functioneren. Ableism gaat dus al snel over hoe mensen functioneren, terwijl validisme breder opgevat kan worden (zie: validisme). Ik probeer hier overigens niet te zeggen dat disabled mensen oprecht niet alle vaardigheden hebben, maar dat is het narratief wat gebruikt wordt vanuit ableism.
Validisme en ableism hebben het dus eigenlijk over dezelfde situatie, maar met een klein nuanceverschil. Op het eerste oog gaat ableism vooral over het functioneren van mensen, maar de term wordt in de praktijk op een bredere manier gebruikt. Talila Lewis, die elk jaar een nieuwe versie van de definitie publiceert, maakt duidelijk hoe breed ableism getrokken kan worden. Talila Lewis maakt duidelijk hoe ableism (en dus validisme) gebaseerd is op bijvoorbeeld eugenetica en anti-zwart racisme. Ableism is, zoals andere vormen van onderdrukking, systemisch (zie: institutionele onderdrukking).
Nederlandse vertaling van de definitie van TL:
“Een systeem waarin waarde wordt toegekend aan het lichaam en de geest van mensen op basis van ideeën over normaliteit, productiviteit, wenselijkheid, intelligentie, excellentie en conditie. Deze [sociaal] geconstrueerde ideeën zijn sterk geworteld in eugenetica, anti-Zwart racisme, misogynie, kolonialisme, imperialisme en kapitalisme. Deze institutionele onderdrukking lijdt ertoe dat mensen en de samenleving waarde toe kennen aan mensen op basis van hun cultuur, leeftijd, taal, uiterlijk, religie, geboorte- of leefplaats, “gezondheid/welzijn” en/of hun vermogen om naar behoren te re/produceren, “excelleren” en “gedragen”. Je hoeft niet gehandicapt te zijn om ableism te ervaren.” Talila Lewis
Je ziet dus dat Talila Lewis een intersectionele (zie intersectionaliteit) lens gebruikt om ableism/validisme uit te leggen. Om het duidelijk te houden heb ik ableism en validisme tot nu toe gescheiden gehouden van andere systemische vormen van onderdrukking, zoals racisme. Maar als je dieper duikt in de geschiedenis van allerlei vormen van onderdrukking, dan zie je dat deze helemaal niet uit elkaar te houden zijn. Het idee dat systemen van onderdrukking parallel van elkaar of zelfs apart van elkaar bestaan klopt niet. Validisme bestaat niet zonder racisme, kapitalisme, klassisme, seksisme etc.
Verder lezen: Working Definition of Ableism – January 2022 Update, door Talila Lewis.
Access intimacy
Deze definitie laat nog even op zich wachten 🙂
Audisme
Deze definitie laat nog even op zich wachten 🙂
Bodymind
Deze definitie laat nog even op zich wachten 🙂
Black Disability Politics
Deze definitie laat nog even op zich wachten 🙂